Gisteren is tijdens een docentenmiddag bij drukkerij Wilco in Amersfoort de achtste editie van Biologie voor analisten gepresenteerd. Educatieve uitgeverij Syntax Media bestaat 25 jaar, waardoor de bijeenkomst een extra feestelijk tintje had. Ik mocht een lezing verzorgen over dit nieuwe leerboek voor het laboratoriumonderwijs.
Allereerst ging ik in op de voordelen van leren uit een papieren leerboek in vergelijking tot leren met digitale leermiddelen en AI.
- Langdurig gebruik van digitale schermen kan leiden tot vermoeide ogen, hoofdpijn en slaapproblemen. Papieren boeken vormen een gezonder alternatief en bevorderen tegelijkertijd de concentratie, wat essentieel is voor effectief leren.
- Papieren boeken bevorderen focus en concentratie, omdat ze vrij zijn van de meldingen en pop-ups die vaak gepaard gaan met beeldschermgebruik. Leerboeken bieden rust en structuur, wat het makkelijker maakt om je volledig in de tekst te verdiepen.
- Onderzoek toont aan dat lezen van papier leidt tot beter begrip en onthouden van informatie. Het fysieke omslaan van pagina’s en het maken van aantekeningen versterken deze cognitieve voordelen en helpen bij een diepere verwerking van de leerstof.
- Papieren boeken zijn altijd beschikbaar, ongeacht de omstandigheden. Ze hebben geen batterij nodig, zijn niet afhankelijk van internet en lopen geen risico op technische storingen.
ChatGPT heeft voor mij in een paar tellen deze poster gemaakt.
Kunstmatige intelligentie
Vervolgens ben ik kort ingegaan op de rol van kunstmatige intelligentie in het onderwijs. Kennisoverdracht zal volgens sommige onderwijskundigen steeds meer worden overgenomen door AI-systemen. Anderen waarschuwen voor het gevaar dat leerlingen onzin leren als AI ‘hallucineert’. Daarom haalde ik in mijn lezing een relativerend krantenartikel aan van Felienne Hermans. Volgens professor Hermans, die zelf informatica-lessen geeft in het VO, is er maar één wapen tegen hallucinaties; en dat is veel feitenkennis. En die kennis kun je aanleren zonder AI.
“Met een capabele en bevlogen docent die in een goede volgorde en met een goed tempo kennis overdraagt, en een context waarin leerlingen veel zelf oefenen in kleine stapjes“.
Dat is niet wat werkt omdat we dat al decennialang doen, dat doen we al decennialang omdat het werkt, aldus Felienne Hermans.
Basiskennis
Ik heb uitgelegd dat het voor educatieve auteurs niet eenvoudig is om vast te stellen welke kennis een leerboek moet bevatten. Het kwalificatiedossier Analisten geeft aan wat een analist moet kennen en kunnen, maar is vaag als het gaat om specifieke kennis. In het ‘brede basisdeel’ wordt geen onderscheid gemaakt tussen niveau 3 en niveau 4.
“De beginnend beroepsbeoefenaar heeft kennis van biologische, chemische en fysische achtergronden“.
Meer dan dit specificeert het kwalificatiedossier Analisten niet aan basiskennis.
In het voortgezet onderwijs is een tegenovergestelde beweging gaande. Leraren vinden de eindtermen daar te vaag. Vorige maand zijn nieuwe eindtermen voor vmbo, havo en vwo gepubliceerd met nauwkeurig geformuleerde kennis per vak. In mijn lezing heb ik voorbeelden getoond van eindtermen biologie vmbo (instroom mbo) en eindtermen biologie havo. Havo is qua kennisniveau te vergelijken met mbo niveau 4.
Ook heb ik het Eindtermendocument uit 2002 laten zien. Daarin staan eindtermen beschreven uit de deelkwalificatie Basiskennis en Basisvaardigheden Middenkaderfunctionaris Medische laboratoriumtechniek. Eindtermen zijn met de introductie van competentiegericht onderwijs uit het mbo verdwenen.
De nieuwe eindtermen biologie in vmbo en havo hebben samen met het eindtermendocument uit 2002 de auteurs houvast gegeven bij het schrijven van de achtste editie. Alle leerstof in Biologie voor analisten is basisstof.
Nieuw in Biologie voor analisten
Tenslotte heb ik in mijn lezing belangrijke kenmerken van een goed leerboek doorgenomen en geïllustreerd aan de hand van de nieuwe editie van Biologie voor analisten.
Dit zijn de belangrijkste vernieuwingen van de leermethode Biologie voor analisten:
- De leerstof is met kortere zinnen eenvoudiger geformuleerd:
- geen onderscheid niveau 3 en niveau 4
- alle leerstof in het boek is basiskennis
- De leerstof is bondiger geformuleerd:
- hoofdstukken Enzymen en Celstofwisseling zijn samengevoegd
- hoofdstukken Micro-organismen en Groei zijn samengevoegd
- Nieuw onderwerp Evolutie als onderdeel hoofdstuk Micro-organismen
- Nieuwe foto’s en afbeeldingen om tekst en beeld optimaal op elkaar af te stemmen
- Meer opdrachten (reproductievragen) die tussen de paragrafen staan
- Nieuwe online leeromgeving
- verwerkingsopdrachten (toepassing en inzichtvragen)
- begrippentrainer
- uitlegvideo’s
- zelftests met automatische feedback
- summatieve hoofdstuktoetsen.
Edu-Suite
Henk Mulder, uitgever bij Syntax Media, demonstreerde op de docentenmiddag Edu-Suite, de nieuwe online leeromgeving bij Biologie voor analisten. In Edu-Suite is leermateriaal opgenomen waarmee het leren efficiënter en toegankelijker wordt. Met interactieve zelftests kunnen studenten de leerstof regelmatig oefenen. Kernbegrippen kunnen worden geoefend met de begrippentrainer. Video’s leggen ingewikkelde onderwerpen uit. En met de vele verwerkingsopdrachten kunnen studenten hun kennis en inzicht toepassen en verwerken.
Docenten kunnen in Edu-Suite gebruik maken van hoofdstuktoetsen, waarmee summatief kan worden getoetst. Het dashboard in Edu-Suite legt alle leeractiviteiten overzichtelijk vast.
Duurzame drukkerij
De boekpresentatie werd afgesloten met een rondleiding door de drukkerij. Drukkerij Wilco in Amersfoort produceert jaarlijks ongeveer 50 miljoen boeken! De drukkerij profileert zich als een duurzame onderneming vanwege de maatregelen die zij hebben genomen om hun ecologische voetafdruk te verkleinen. Het leerboek Biologie voor analisten is gedrukt bij Wilco en beschikt over het FSC certificaat, papier door verantwoord bosbeheer.
